Elke ouder of leraar weet dat onvoldoende slaap bij jongeren vaak tot vermoeidheid en verminderde schoolprestaties kan leiden. Maar begrijpen we werkelijk de complexiteit van het probleem en bieden we jongeren de juiste steun om beter te slapen?
Een op drie middelbare scholieren krijgt niet genoeg slaap!
Bijna één op de drie middelbare scholieren krijgt niet genoeg slaap, schrijft slaapcoach Tessa Dekkers in een artikel. En dit schaadt in meerdere opzichten hun gezondheid. Jongeren hebben tussen de acht en tien uur slaap per nacht nodig, maar door sociale media, huiswerk en de druk om sociaal actief te blijven, is dit doel vaak niet haalbaar. Dit resulteert in allerlei effecten overdag, variërend van vermoeidheid en verminderde aandacht tot sociale en emotionele problemen. Daarom stijgt het aandeel van jongeren met psychische klachten in de gezondheidszorg.
Waarom hebben jongeren een ander slaapritme dan volwassenen?
Dr. Matthew Walker, een gerenommeerde slaapexpert, benadert in zijn boek “Slaap” verschillende, belangrijke punten over slaap tijdens de puberteit. Walker wijst erop dat tieners een verschuiving ervaren in hun interne klok, die hen aanzet om later naar bed te gaan en later op te staan. Dit wordt veroorzaakt door een verandering in de afscheiding van het slaaphormoon melatonine. Dit komt bij tieners pas later op de avond vrij.
Ook de herinrichting van het neurale netwerk op deze leeftijd heeft een impact op hun slaap. Slaapgolven bewegen van voren naar achteren door je hersenen. Walker geeft aan dat het herinrichten van het neurale netwerk van achteren naar voren verloopt. Vandaar kan er tijdens de puberteit een onevenwicht ontstaan in de afgifte van o.a. melatonine.
Voor zowel de hersenontwikkeling als de algemene gezondheid is voldoende slaap, ook bij jongeren, belangrijk. Daarom roept hij bijvoorbeeld op om de schoolstart niet te vroeg te plannen.
Het smartphone dilemma
De invloed van technologie kunnen we niet negeren. Een aanzienlijk aantal jongeren blijft tot in de kleine uurtjes wakker, gelijmd aan hun schermen, hetzij voor entertainment of als een vlucht voor stress. Interessant genoeg toont onderzoek aan dat niet alle technologische interacties de slaap belemmeren. Sommige jongeren gebruiken hun apparaten voor rustgevende activiteiten zoals muziek beluisteren.
Toch pleiten heel wat onderzoekers in dit domein voor een betere voorlichting van scholen, ouders en kinderen. Een recent artikel, dat naar aanleiding van de dag van slaap werd gepubliceerd door het Nederlands Slaap-Waak Onderzoek (NSWO), laat Marijke Gordijn aan het woord. Zij is slaapwetenschapper en chronobioloog en ze probeert een helder licht te laten schijnen over pubers, smartphones en slaap.
Diepgaande inzichten uit recent onderzoek
Een studie uit november 2023 toont aan dat ook genetica een impact heeft op slaapstoornissen bij kinderen. Dit valt al vrij vroeg in het jonge leven vast te stellen, zo blijkt uit onderzoek. Bijna 3.000 kinderen werden onderzocht. Kinderen met een genetische aanleg voor slapeloosheid hadden meer kans om aan slapeloosheid gerelateerde slaapproblemen te lijden als tenminste één ouder ook chronische slaapproblemen heeft.
Geen fijn nieuws wanneer je in deze situatie bent. Gelukkig is genetica slechts een gedeelte van de grote puzzel die slaap omvat. Beschouw het vooral als een belangrijk signaal om voldoende aandacht aan slaaphygiëne te schenken. Ook daar is een belangrijke rol voor scholen weggelegd. We leren onze kinderen over de basiselementen van ons leven zoals gezonde voeding en voldoende beweging. Alleen slaap blijft te veel op de achtergrond. Dat moet anders!
Volgens Dr. Matthew Walker is het aanpassen van schooltijden aan het biologische slaapritme van tieners cruciaal. En ook hij suggereert dat beter onderwijs in ‘slaaphygiëne’ als deel van het curriculum niet alleen helpt om de slaapkwaliteit te verbeteren, maar ook om de leercapaciteiten van de leerlingen te maximaliseren.
Recent onderzoek toont intussen aan dat er wel degelijk een impact is wanneer de schooltijden verlaat worden. De onderzoekers concluderen dat hoewel het verschuiven van schooltijden geen direct effect heeft op stemmingsstoornissen, het welbevinden van scholieren verbetert door minder vermoeidheid en algemene depressiesymptomen. In het bijzonder scholieren met risicofactoren voor psychische problemen, zoals een hogere BMI, oudere leeftijd en meer schermtijd, zouden baat hebben bij een latere aanvangstijd op school. De mogelijke impact op studieresultaten werd tijdens dit onderzoek niet onderzocht.
Let als ouder op het biologische ritme van je kind en probeer je wat flexibel in te leven. Een kind in de puberteit dat later in slaap valt en wil uitslapen, is niet lui maar vaak gewoon echt moe. Probeer samen een gulden weg te vinden en leer hen wat er gebeurt. Zo ontstaat er begrip en met de opgedane kennis kan je kind zelf ook zoeken naar de ideale bedtijd tijdens schooldagen.
Slaap bij jongeren
Het verbeteren van de slaap bij jongeren vereist een holistische benadering die onderwijs, technologische gewoonten en persoonlijke gezondheidspraktijken, zoals slaaphygiëne omvat. De interactie tussen slaap en onderwijs is cruciaal bij het vormen van beleid dat gericht is op een betere gezondheid én betere schoolprestaties van schoolgaande kinderen. Een aanpassing in de schooltijden, alsook een bewuste planning van het onderwijsmodel, kan aanzienlijke voordelen bieden. Een warme oproep aan het beleid!
