Orthosomnie als streven naar perfecte slaap je wakker houdt
De tijden zijn aan het veranderen. Waar we jarenlang gestimuleerd werden om alles uit onze slaap te halen—met slaaptrackers, routines, supplementen en een eindeloze stroom aan adviezen—klinkt er nu steeds vaker een tegengeluid. En dat is hard nodig.
Want hoewel slaap essentieel is voor onze gezondheid, lijken we er collectief een nieuwe bron van stress van te hebben gemaakt. Orthosomnie, zo heet het verschijnsel waarbij mensen zó gefixeerd raken op optimaal slapen, dat het juist hun slaap verstoort.
Slapen jongeren slechter door hogere slaapdruk?
Een recent onderzoek van de American Academy of Sleep Medicine (2024) laat zien hoe groot dit probleem aan het worden is:
57% van de jongeren tussen 18 en 25 jaar maakt zich vaak tot altijd zorgen over hun slaap, wat ironisch genoeg leidt tot slechter slapen. Dat is bijna drie keer zoveel als bij 65-plussers. Hoe jonger de groep, hoe groter de zorgen.
En dat is niet heel verrassend. Op platforms als TikTok en Instagram circuleren dagelijks extreme claims over slaap: “Vrouwen hebben 10 uur slaap nodig.” “Je moet binnen 5 minuten in slaap vallen.” “Minder dan 8 uur per nacht? Je organen lopen onherstelbare schade op.” Je hoeft maar even te scrollen om door angst aangejaagde content te zien.
Slaapstress is goed voor de industrie, slecht voor de nachtrust!
Deze toenemende slaapangst is niet toevallig: ze verkoopt. Slaap is big business geworden. Van supplementen en coaching tot hightech slaaptrackers—de markt groeit, maar de slapeloosheid ook.
Dr. Inge Declercq, neuroloog en slaapexpert bij het UZA, ziet dit fenomeen dagelijks in haar praktijk:
“Slapelozen zijn vaak obsessief bezig met het meten van hun slaap. Bij elke consultatiedag zijn er wel één of twee patiënten die mij zeggen: ‘Mijn Fitbit zegt dat ik te weinig slaap’. Dat maakt mensen angstig en bezorgd.”
Ook Merijn van de Laar, slaapexpert en schrijver van het boek: ‘slapen als een oermens’, haalde in een bericht via het LinkedIn platform nog uit naar de wildgroei:
“Geraffineerde marketing van slaapfluencers: een slaapscore in beeld, een potje met supplementen, een oranje brilletje of een apparaatje in de hand waarmee je beter zou ontspannen doordat het je ademhaling reguleert. Het zijn allemaal subtiele hints naar (meestal niet-bewezen effectieve) slaapproducten.”
De paradox: meer controle willen, minder slapen
Juist het streven naar volledige controle over je slaap ondermijnt het natuurlijke proces. Zoals Prof. Dr. An Mariman van het UZ Gent het treffend verwoordt:
“Mensen willen alles controleren, maar slaap is net controleverlies. Laat het maar gewoon komen en gebeuren. Hoe meer je het wilt beïnvloeden, hoe moeilijker het wordt.”
Met andere woorden: de weg naar betere slaap begint niet bij méér meten, maar bij leren loslaten. Net zoals de titel van het boek van Aline Kruit: ‘slapen is niets doen’.
Wat is normale slaap?
Om uit deze vicieuze cirkel te breken, is realistische voorlichting cruciaal. Een aantal mythes doorbreken kunnen helpen om een beter beeld te krijgen bij je slaap:
- 20 tot 25 minuten wakker liggen is normaal.
Niet iedereen heeft 8 uur slaap nodig.
Slaap verschilt per persoon, per nacht en per levensfase.
- Gemiddeld 15% tot 20% van de totale slaaptijd bestaat uit “diepe slaap” (NREM-3)
We moeten af van het idee dat er één juiste manier van slapen is en wees maar zeker dat je sleeptracker je hierbij niet kan helpen, hoogstens een indicatie geven. En soms kan dat de aanleiding zijn om extra hulp in te schakelen.
We pleiten daarom niet tegen de technologie, wel voor meer loslaten, minder meten. Terug naar vertrouwen in je lichaam in plaats van blind vertrouwen op je app. Het klinkt gemakkelijker dan het is, dat is waar. Wanneer je dus merkt dat je slaapcijfers je leven en je slaap gaan beheersen en je iedere dag gaat controleren of je slaap wel ok was? Dan was deze boodschap misschien voor jou. Weet dat er professionals klaar staan om je te helpen om dit vertrouwen terug te winnen. Spreek er bijvoorbeeld over met je huisarts en zoek deskundige hulp.
Een nieuw slaapverhaal
Slaapwetenschappers zoals Merijn van de Laar, Inge declercq en Els van der Helm pleiten al langer voor deze omslag. Via boeken, interviews en internationale lezingen zetten zij zich in voor een gezondere kijk op slaap. Geen obsessie, geen paniek, maar rust en realisme.
Want uiteindelijk is dat misschien wel de sleutel: minder mensen die wakker liggen van het wakker liggen.
