Sinds januari 2025 zijn de Europese lidstaten verplicht om textiel apart in te zamelen en zijn meerdere regels veranderd voor recycling van textiel. De regels gelden nu ook voor een breder scala aan textiel, waaronder niet alleen kleding, maar ook bedtextiel. Onder de regels valt ook beddengoed zoals bijvoorbeeld lakens en dekbedovertrekken. Deze brede definitie omvat zowel huishoudelijk textiel als bedrijfsgerelateerd textiel, wat betekent dat bedtextiel expliciet wordt meegenomen in de verplichting tot gescheiden inzameling en verwerking voor hergebruik of recycling.
Het sorteer- en recyclageproces
Textiel dat in containers wordt gedeponeerd, wordt vaak ingezameld door sociale organisaties of private bedrijven. Het sorteerproces gebeurt grotendeels manueel en richt zich op de vraag of het textiel herbruikbaar is. Herbruikbare stukken worden verkocht, terwijl niet-herbruikbare vezels worden gerecycleerd tot nieuwe producten.
Typisch denken we dan aan aan mechanische recyclage. Isolatie en poetslappen zijn typische nieuwe producten na dit proces. Echter het gaat veel verder dan dat. Met chemische recyclage kan men vooral synthetische materialen zoals polyester of viscose weer afbreken tot hun basisbouwstenen. Zo ontstaan er compleet nieuwe garens die zonder kwaliteitsverlies weer ingezet worden in nieuwe producten zoals matrashoezen.
Helaas belanden vaak ongeschikte items (zoals zwaar vervuild of nat textiel) in inzamelcontainers, wat het proces enorm bemoeilijkt. Als consumenten dienen we ons bewust te zijn over wat wel en niet geschikt is voor recycling van textiel. Net zoals bij matrassen geldt hier de regel om producten droog aan te bieden en de container niet als een vuilbak te zien.
Uitdagingen door fast- en ultrafast-fashion
De opkomst van fast- en ultrafast-fashion, vooral in de kledij, heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van ingezameld textiel. Je zou denken dat dit enkel voor kledij geldt. Echter niets is minder waar. Er is een enorme prijsdruk op bedtextiel door ondermeer invoer uit Azië. Om de prijsdruk te weerstaan worden belangrijke aspecten zoals weefkwaliteit en zo ook stofkwaliteit sterk uitgeperst. Ook belangrijke regels met betrekking tot het gebruik van gevaarlijke stoffen of een veilige werkomgeving worden op de helling gezet om goedkoper of sneller te kunnen produceren. En tenslotte is het opvallend dat steeds meer kanalen bedtextiel verkopen, zelfs in supermarkten kan je tegenwoordig allerlei aanbiedingen vinden.
Lagere kwaliteit of giftige stoffen maken hergebruik moeilijker en dat vermindert de economische waarde van gerecycleerd materiaal. Bovendien is er te weinig vraag naar gerecycleerde materialen, omdat deze duurder zijn dan nieuwe stoffen. Dit zet het hele recyclagemodel onder druk. Europese producenten worden stilaan aangezet om meer in te zetten op circulair textiel of of gebruik te maken van gerecycled textielafval als basis voor nieuwe producten.
Recycling van textiel economisch rendabel maken
Kristof Bogaert wijst in deze VRT news reportage erop dat deze uitdagingen structurele veranderingen vereisen, zoals meer regelgeving en ondersteuning om recycling van textiel economisch rendabel te maken.
Denk dus even bewust na over dat extra goedkope hoeslaken of overtrek dat je mogelijk snel weer weggooit. Spreekt het je echt aan? Betaal je misschien beter wat meer voor een kwalitatief overtrek dat jaren mee kan? Wil je echt slapen onder een overtrek dat, buiten de EU regelgevingen, met gevaarlijke verfstoffen werd gekleurd of dat werd gemaakt door mensen die structureel worden uitgebuit?
Ik probeer je geen schuldgevoel aan te praten, want soms zijn er redenen waarom je koopt wat je koopt. En zeker niet iedere kwaliteitsclaim die je hoort van merken is terecht. Daarom willen we met Mindthebed, in de toekomst, graag meer vertellen over hoe je kwaliteit kan onderscheiden. We willen je meenemen in het proces van hoe producten worden gemaakt en of een product past jou als slaper of gebruiker. Zo ben je beter geplaatst om weloverwogen te kiezen wat echt bij je past.
Waar textielrecycling binnen Europa steeds concretere vormen aanneemt, blijft een andere afvalstroom opvallend onderbelicht: de meubelindustrie.
Impact van fast furniture
Net als fast fashion kent ook fast furniture – goedkope, snel geproduceerde meubels – een schrikbarend hoge milieu-impact. Volgens recente cijfers uit De Morgen belandt wereldwijd elk jaar maar liefst 22 miljoen ton meubels op de afvalberg. In België alleen al gaat het om zo’n 38 kilo afgedankte meubels per persoon per jaar. De overgrote meerderheid daarvan wordt verbrand of gestort, slechts een fractie wordt gerecycleerd.
De oorzaak ligt bij het toenemende aanbod van goedkope meubels, vaak gemaakt uit samengestelde materialen zoals spaanplaat, die moeilijk of zelfs niet recycleerbaar zijn. Net als bij fast fashion worden meubels tegenwoordig vaak niet meer gekocht met het oog op duurzaamheid, maar op snelle vervanging – een trend die het afvalprobleem verder vergroot.
De beddingindustrie ontsnapt evenmin aan deze realiteit. Matrassen, boxsprings en bedtextiel vormen een gigantische afvalstroom die moeilijk te recycleren is door de combinatie van materialen zoals schuimrubber, metaal, polyester en lijm. Oude matrassen eindigen vaak op stortplaatsen of in verbrandingsovens, terwijl de productie ervan enorme hoeveelheden grondstoffen en energie vergt.
Een matras bestaat gemiddeld uit 25 verschillende materialen die meestal niet eenvoudig van elkaar te scheiden zijn. Hierdoor blijft de recyclinggraad bedroevend laag, ondanks initiatieven zoals gespecialiseerde recyclebedrijven die trachten onderdelen zoals staalveren en schuim te hergebruiken.
Wat betekent dit voor de toekomst?
Net als voor textiel ligt de sleutel in betere regelgeving én bewustwording bij producenten en consumenten. Europese initiatieven zetten inmiddels ook stappen naar uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor meubels en matrassen, vergelijkbaar met wat we al kennen voor textiel. Producenten zouden verplicht worden om producten circulair te ontwerpen, afval te minimaliseren en recycling te faciliteren.
Daarnaast groeit de beweging richting duurzame alternatieven: meubels uit massief hout die generaties meegaan, circulaire matrassen waarbij componenten eenvoudig te demonteren zijn, en innovatieve oplossingen zoals leasingmodellen voor bedden, waarbij producenten eigenaar blijven en instaan voor hergebruik of correcte recyclage.
De shift die nu wordt ingezet in de textielsector moet dus dringend worden uitgebreid naar meubels en beddengoed. Alleen zo vermijden we dat de circulaire economie eindigt bij onze kledingkast, maar niet onze woonkamer – of slaapkamer.
Conclusie
Hoewel de nieuwe Europese regelgeving positieve stappen zet richting duurzaamheid, blijven er aanzienlijke uitdagingen bestaan door o.a. fast-fashion, economische druk en een gebrek aan regulering. Wees je bewust dat jij als consument een belangrijke rol speelt.
Het is cruciaal om deze problemen aan te pakken echter wanneer alleen prijs ons motief is, dan zal er niet snel verandering optreden. Ja, een uitgebreidere producentenverantwoordelijkheid voor textiel is nodig. En ja, ook wij als consument kunnen duurzaam textiel omarmen om zo minder afval en minder fast fashion te stimuleren. Wees aandachtig voor wat je koopt en vooral waarom je het koopt.
